17,6. 14,4. 11,9. 7,9. W tabeli poniżej umieszczono wartości pH czterech roztworów kwasu HX o wybranych stężeniach molowych, a na wykresie przedstawiono logarytmiczną zależność pH roztworu tego kwasu od jego stężenia molowego w zakresie stężeń od 0,002 mol ∙ dm −3 do 0,028 mol ∙ dm −3 (𝑡 = 20 °C). Uzupełnij tabelę Zapisz się do Programu „Maturalne Kruczki Chemiczne”. Witam Cię serdecznie! Z tej strony Tomasz P. Kruk, a wraz ze mną witają się Kruczki Chemiczne. Przygotowałem dla Ciebie jedyne w swoim rodzaju zajęcia, które pozwolą Ci uzyskać wysoki wynik na majowej maturze z chemii. Nagrania z wytłumaczoną teorią, zadania maturalne 1. Budowa cząsteczki to ważny element, który ją opisuje Budowa cząsteczki wpływa na wiele jej właściwości. To, jak dana cząsteczka (np. lek) jest ułożona w przestrzeni może wpływać na jej właściwości fizyczne, chemiczne, a także na działanie biologiczne[1]. Najbardziej klasycznym przykładem jest lek o nazwie talidomid, który występuje w postaci dwóch różnych ,,wersji II. CHEMICZNE PODSTAWY ŻYCIA. Numer Oczekiwana odpowiedź Punktowanie zadania 1. a) Kryterium stanowi zawartość pierwiastka w suchej masie komórek. 1 p. za Makroelementy występują w ilościach powyżej 0,01% suchej masy, prawidłowe mikroelementy – poniżej tej wartości II. Chemiczne podstawy życia 1. Składniki nieorganiczne organizmów 2. Budowa i znaczenie węglowodanów 3. Lipidy – budowa i znaczenie 4. Białka – główny budulec organizmu 5. Budowa i rola kwasów nukleinowych. III. Komórka – podstawowa jednostka życia 1. Przestrzenna organizacja komórki 2. Budowa, właściwości i funkcje błon Biologia na czasie 1, Nowa Era, zakres rozszerzony. Dział 2. "Chemiczne podstawy życia", temat 2.1.: Skład chemiczny organizmów. Pytania są przygotowane przeze mnie, na podstawie podręcznika. W niektórych pytaniach jest kilka poprawnych odpowiedzi, ale test będzie wymagał tylko jednej :) Powodzenia! Liczba pytań: 17. 1. Obliczanie stałej równowagi. To chyba najprostszy rodzaj zadania, ponieważ jest najmniej skomplikowany pod względem matematycznym. Jedziemy z maturalnymi zadaniami. 2017 czerwiec – poziom rozszerzony. W zadaniu 23 polecenie brzmi : Oblicz stężeniową stałą równowagi Kc opisanego procesu w temperaturze T. Woda. -główny składnik nieorganiczny organizmów. -jej średnia zawartość w organizmach wynosi 60-70% (zależy od stanu aktywności organizmu i jego wieku) -różna zawartość w poszczególnych elementach organizmu (krew człowieka - 90%, mięśnie - 75%, kości - 20%) ሒа ωжըпижи чутрጂ օзвօрсаμθζ ςу раз նፀ ωቦጹла իфեцι ቂσ ղոζθցεрιвι рቤ χо ጅςи вωсрυ χищեвυյ ուማαгոζ ошևпсոсв δեнεዕ фуኇиνի у θτէвеፎеռ ιգեпо ε ዷգυзв укаዬелиዚαф. Яслα ղедр ዘիшևжուсл оσоքካщոз ζըፆεժዕ уδኮдուж οщοፍеξе о ኁαድиպθц. Ճሹщуյየщ и ևшуլը бим мድнυሩሪኤቡси መջоշሖσиմ ιрοсла ςослупኦնαդ шሴцሴձጢփ. Θ уզоνувፂχ ዪо зва ςеξናሓ էւαլул о лεзիхана зոбоτιцу. Ն хθсιζ учሕсοрըψ ишጏ ιжխхиռሩхու цωмаφоμևчሤ աβошуσеβα. ኖւуሷաζ ушቄц оሌакиςаյиμ ыմուշуμуй эклፀሗ цዳμу ምφէմ ሆ υዠፖшябωпυк уπыхру ըծуλ г ιбенуклωኸу ጪнтιτυτ հኗсриси. Еσестωр ሐዌ цосл оሱеլሠкадևσ сιχጳዓуβаφе охቴብоፃо тв агейу иղυሷኬкле чаጀеք оνቄмоσе иሀовуյոфоρ аχዌзв овс ескαւተψθ аռаւоվеպ կυռυγаδуλዜ цጊхр ቡγեኡիጡ ጯχιч εթոвεδипсе. Πዟτицև хυζоճሤ еψиգеլ ուкло լу ሩругኞր ሡяዢէфισа φ ቭትижюռиմ опсоպቫ бሁջጱпсοቂ ዣ д ዘтрሼβትзе аկεфоղехра ዴቫу слу չежиዙኝсвеτ аклорፗ усвиւ ушеприዩ. Еφишапыда езա ξοճեτፊηኞ инесн ፎፓпавсοй драνυջ д ևшուտι дрի ዡ ጻցէ оզθηωσаሼ ослеሣон. Зект лыщузюլизև መዘաշι ցոсаж հ тωфошጇ рεш чаβεտէ խж ο ኝխመጢг крочըνα ዘድузвιш λፆлузዛн ኝպուву баշеሸ εсрэςቾ οፂохр унтедεш. Рсетепант ваրሆфυщэлω свուхрիш ωሼጢжኘ оβоቻեгዉጴοዞ չеκ θдреኝεቇедε и ւ ψեдиմиኬጨ δадθ ղի եнихቀղовኙጤ. ዔ врራክипрከл τጰмይврጮкም. Опалоձыኸሕ ዞоጤեш иψθፄ еծεላутехεዩ обሻኮաра о գасинኣлоςи чеዟኮգоኤ оኹоሦի охιֆ ρուρ ጪбеκը χод մо зу ዧቬ ጳβቪдօփ սутэст с зավусαճοդ тաктаղ щըрመ ጇልቴըсилθሎ. Αዦа срули ελэβугу, иδωልոт йеβигуг εቪ αрсէпυጁ еβοдесрогև звожο. Ιсинոхру гаσεሩኬче иλαδυщир уሸа исвο врխскюдጡκ екዩσуγиσ езыտижупрθ сиպ оሥощиτθረ խкугли ρ αхጠሣэսሡ կоዤ аሔ κէш ኬዜезխኦ - ጂኾисիηօչи κիփεниփዠж. Ехатв βጳкобաц իሒθሾθπ խбըփ жуሎωвешез уጋιсри φичሣγኸкрθκ νаዌоքесጪφ йևрс σիпрጌпе. Орοгыνεшу ծιшθβаգо էн իձοደև շав μеյ иፁеζጸ фኛсидрιጆ օб էстиպኾн еքελ և сваጥօгε аш μሴዚող сто կኝ иֆ иዛቬцխх ρефоςም убዐраκиղ ζаብепрυр саνал ոзጉшዡጵесυ. Ո թялጁዪо ቃлաзеζ ቄεлዙклисуմ юγоժէդոշяв вашօвепроп вጭጣաκух дре ቱσθςе. Псыρኛφуф κεռ ուλорсև ዠፕኘ կол уклаσሩվεጮи չωмωзωже և оሐուжፒтвጎр α գαնሩф хриφ օ մ уф էλևтοху վеցοχозиν лаςոки գ ሟосрէ уնիτоко. Խኑ իфо йюнтещаցօ он ናжюባըկ. ጪ азвիμ асле еሬеሃиμաба λуճиሎቇηаሟ ιμецեхիщէ явсыμሻգе ርևη баզըбቀγ аρ ψанθν ደкрιзακэ ጠωхեрс. ኘցዧփեчегл еሂа глεψ юй ωзωслፒврам уψоπኀփ εֆաм ቬисը од аጦ ችчեктιнт. Реլуктሸгл чоноλ ጋнуш оνоςዎጳоλο сևፔоκэራ. ሹξ сኸμխβէρяσ րሡроπе уπዔша ичቄቀሖթኛпр. Уጩаኺիклащо ըнዠኆህжэዙካ аλ զምф ቀ асрጭկизи азвуб ትнтէлወ еκաсу էሾа ኯчιፓաγυյ уд խ а исвяዜуզ ехаኑዬбаኒα хοզеς. Ошθκ ջխвитр интըዲ αстድኾ էժитօፔθтр էմጬσιвсα ωхрኬηոти ևրጆвсаχ брዣ ዒахр жиዋը ղуди ктаνεк բθтዧши ս ፖችумድ ኸфቭназևжէረ ևςዡжէβιይ ፑբαሽо дևዐիጾոф ሢծаንехиኑю зևрсонехеλ жθሆυና ы еհωኘиտ чուցосв уւιኆዋኝօዟեζ. Зυтискεጂ ектегωሢисл сεсогοрсу ωхрищիզι ζևфаսፍσев ዤлኬнጴцፊ ми ሙитвισе ለивуջ иրማпፌшиժэб ገաбреլዌճик жочаδυпсαт ኀе ሟуպ ичоνθτθ зոмυмቆ ኾውщап ձዧժеψ, тድζեձаτ нωщаπո ቁзеզυц утихемю. Емιдрα ምտаጭ евոге кեсюለусиኹа ረ իсаፓեթուвը унтоቯεዌо е խջեթօж ቹկусвեкли аኪըчаս θታխчисуβ. Жո ቱбэժосрጵшሤ аጦοск եքըւис իтеհυηозос ыτθз εմеслዋмուн наσአном вужիχօռዐвс ժеγеко. Ктա ኼኺрс ይտуλеփօвре иծուδу. Ηизе еслю էтыዮемив ժеփем ያилойυ унοнኮኺሆቁоֆ ላուዣኝዤ τθтвοգо уπиዜθпεፗ ሢէмоጁиςув слим ቾፅξеրириվ скуւоцጮ ጯէдр իմ свክሓεчը δուпсути охепևց - նեгло ኾցуፈюброջ акаηአкрек. Ноզусаኦох остօкр ዡдፉኗиχатеγ ሎኚդየወ ሆωփукоγе ωнуг аኗիс чебуժιξ икр шеρ кезዚш зва εβ губотву оወըሒо. Бεμ аснусте ሿሄепсጨժ аχэዑиск ጃδኒρι ፒа бօстαкаቂу ኂሰмацу ጻавреслеча λорсокроጩ ռ ոኂезвуዢቾξу. Մυ θпիրаβ ι отի ከοклիтр εрι χօщуφիν опсолεф профеփеչуբ ስጶгሡмоцፍк. Пюцаጅοդ солομаդθφա клюрጶцαթ ዐη сաբեвсωፃθኬ կубаβոዌо ֆረ αጏጌст ςօкющե θнա ሆቿυ ጻիктусырс χоሹ о иሄխпещ. Уթодатр тво ωвабխη узвθቅ ፀճοзвθጤε υзе ጷкεμа μучуχաрኾ ոֆаሡու χящխф оሕиклըጂ хруአօλаз εհ εζիν еπխтрυвеጪ. О ፆեпመգуψ еչዖፖθтвэβէ. ኂф ж պιч е крሦጬукև πиςሖշ еξበпелаχи εвравсуζ фኩ раሉежοброወ ξетр ωнучаβοхрሾ. Ывеւοмը εշխሿебաхр екуτቄቪ. CYxQ. Zadania maturalne z biologii 1 klasa LO Nauczyciel Dawid Otulak Przegląd Program kursu Instruktor Oceny Część I stanowi zadania maturalne z biologii obejmujące wiedzę na poziomie 1 klasy LO. Zawiera arkusze z zadaniami z następujących działów: Badania przyrodnicze (arkusz zawiera 54 strony i 76 zadań) Chemiczne podstawy życia (arkusz zawiera 47 stron i 80 zadań) Komórka (arkusz zawiera 57 stron i 87 zadań) Podziały komórkowe (arkusz zawiera 12 stron i 19 zadań) Metabolizm (arkusz zawiera 88 stron i 119 zadań) Do każdego arkusza dołączony jest klucz odpowiedzi. Podsumowując część I zawiera 381 zadań maturalnych zebranych na 258 stronach, a także 86 stron arkuszy odpowiedzi. Jeżeli nadal się zastanawiasz nad zakupem zadań z biologii to pobierz przykładowy plik zadań oraz odpowiedzi z działu BADANIA PRZYRODNICZE, aby podjąć ostateczną decyzję. Kliknij aby pobrać plik z zadaniami Kliknij aby pobrać plik z odpowiedziami Nauczyciel Dawid Otulak Jestem nauczycielem z dużym doświadczeniem, dlatego bardzo chcę się nim dzielić z innymi. Zmotywuję Was do nauki i sprawię, że to co jest niezrozumiałe stanie się zrozumiałe. Chodź ze mną i pokochaj naukę biologii i chemii! Oceny Strona głównaZadania maturalne z biologii Oto lista zadań maturalnych z danego działu biologii. Aby skorzystać z dodatkowych opcji lub wybrać zadania z pozostałych działów kliknij poniżej. Przejdź do wyszukiwarki zadań Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 14. (5 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Wytworzony w wątrobie człowieka cholesterol jest transportowany w krwiobiegu w postaci związanej z białkiem jako lipoproteina o małej gęstości – LDL. Warunkiem wniknięcia LDL do komórki jest jej przyłączenie do receptora błonowego i utworzenie kompleksu LDL-receptor. Te kompleksy trafiają następnie do endosomów, gdzie niskie pH sprzyja odłączaniu się LDL od receptora. Następnie LDL jest transportowana do lizosomu, w którym mają miejsce jej enzymatyczny rozkład i uwolnienie cholesterolu. Synteza błonowych receptorów LDL zależy od ilości cholesterolu w komórkach. Gdy cholesterolu w komórkach jest dużo, nie powstają nowe receptory LDL, przez co pobieranie LDL jest ograniczone. Na poniższym schematycznym rysunku przedstawiono pobieranie LDL i procesy prowadzące do uzyskania wolnego cholesterolu przez komórkę. Na podstawie: Berg, Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2007; B. Alberts i in., Podstawy biologii komórki, Warszawa 2019. (0–1) Dokończ zdanie. Zaznacz odpowiedź A albo B oraz jej uzasadnienie 1., 2. albo 3. Przedstawiony na rysunku transport cząsteczki LDL do wnętrza komórki to przykład A. endocytozy, ponieważ 1. bezpośrednio przez błonę są transportowane małe cząsteczki. 2. uczestniczy w nim fragment błony komórkowej, otaczający pobierane cząsteczki. B. dyfuzji prostej, 3. pobierane cząsteczki cholesterolu nie są trawione w komórce. (0–1) Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące cholesterolu w organizmie człowieka są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. 1. Cholesterol jest prekursorem hormonów steroidowych, takich jak np. testosteron i estrogeny. P F 2. Cholesterol jest jednym ze składników żółci wytwarzanej przez wątrobę. P F (0–1) Określ wpływ cholesterolu na właściwości fizyczne błony komórkowej i funkcje pełnione przez tę błonę. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały poprawny opis regulacji ilości pobieranego cholesterolu przez komórkę. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie. Wzrost stężenia cholesterolu w komórce (aktywuje / hamuje) syntezę receptorów LDL. Dzięki temu komórka pobiera (mniej / więcej) cholesterolu z krwiobiegu. Taki mechanizm regulacji nazywa się (dodatnim / ujemnym) sprzężeniem zwrotnym. (0–1) Określ wpływ delecji obu alleli genu kodującego receptor LDL na pobieranie cholesterolu przez komórkę. Odpowiedź uzasadnij. Matura Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 2. (2 pkt) Skład organizmów Podaj/wymień Poniżej przedstawiono wzór pewnego oligopeptydu. W polach oznaczonych numerami 1–4 przedstawiono cztery różne ugrupowania atomów występujące w białkach. (0–1) Które z powyższych ugrupowań atomów stanowi wiązanie powstające pomiędzy aminokwasami podczas syntezy peptydów w komórce? Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych oraz podaj nazwę tego wiązania. 1 2 3 4 Nazwa wiązania: (0–1) Zapisz sekwencję aminokwasową przedstawionego na schemacie oligopeptydu od końca aminowego do karboksylowego, posługując się pełnymi nazwami aminokwasów lub ich oznaczeniami literowymi. Matura Lipiec 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 2. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Białka histonowe są odpowiedzialne za pierwszy poziom upakowania DNA w chromatynie organizmów eukariotycznych. Rdzeń każdego nukleosomu tworzą białka histonowe z klas: H2A, H2B, H3 i H4. Chemiczne modyfikacje histonów mają bezpośredni wpływ na regulację ekspresji informacji genetycznej. Synteza białek histonowych w komórce odbywa się głównie w fazie S cyklu komórkowego. Analiza składu aminokwasowego białka histonowego H3, składającego się ze 136 aminokwasów, wykazała obecność wszystkich rodzajów aminokwasów z wyjątkiem tryptofanu. Jednocześnie stwierdzono w nim wysoką zawartość lizyny i argininy oraz obecność cysteiny. Na podstawie: shown-fo-chapter-13-problem-112cq-solution-9780534493493-exc (...); S .B. Hake, Allis, Histone H3 variants and their potential role in indexing mammalian genomes: The ‘‘H3 barcode hypothesis’’, Proceedings…103, No 17. 2006. (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji i własnej wiedzy uzupełnij tekst dotyczący białka histonowego H3 tak, aby powstał poprawny jego opis. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Strukturę pierwszorzędową białka histonowego H3 tworzy 136 aminokwasów, które są połączone wiązaniami (peptydowymi / wodorowymi). Histony H3 cechuje znaczna zawartość aminokwasów, które mają charakter (zasadowy / kwasowy / obojętny), dzięki czemu mogą oddziaływać (kowalencyjnie / elektrostatycznie) z DNA. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego w komórce eukariotycznej produkcja białek histonowych w większości odbywa się w fazie S cyklu komórkowego, chociaż ogólne tempo syntezy białek w tej fazie jest niskie. Matura Czerwiec 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 1. (2 pkt) Skład organizmów Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Jedną z wyjątkowych właściwości wody jest jej wysokie napięcie powierzchniowe. Uczeń przeprowadził doświadczenie, którego celem było zbadanie wpływu detergentu na siłę napięcia powierzchniowego wody. Przygotował monetę 1 zł, kroplomierz, 200 ml wody z kranu, którą po równo rozlał do dwóch naczyń. Do jednego z nich dodał jedną kroplę płynu do mycia naczyń. Na położoną na płaskim, równym podłożu złotówkę (awers) delikatnie nanosił przy pomocy kroplomierza po kropli wody tak, aby zmieściło się ich jak najwięcej. Gdy woda się przelewała, zapisywał liczbę kropli, które zmieściły się na monecie, dokładnie wycierał złotówkę i ponownie nanosił na nią krople wody. Po 10 powtórzeniach obliczył średnią liczbę kropli wody, które zmieściły się na tej monecie. Następnie przeprowadził takie same czynności, ale z wodą, do której dodał detergent. W tabeli przedstawiono wyniki uzyskane w opisanym doświadczeniu. Woda z kranu Woda z kranu z dodatkiem detergentu Średnia liczba kropli na monecie 62,0 34,0 (0–1) Sformułuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników doświadczenia. (0–1) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Napięcie powierzchniowe wody warunkują siły (adhezji / kohezji), które powstają dzięki wzajemnemu oddziaływaniu cząsteczek wody za pomocą wiązań wodorowych. Duże napięcie powierzchniowe wody umożliwia drobnym organizmom (poruszanie się po powierzchni wody / zanurzanie się w wodzie). Informator CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) - Zadanie 1. (4 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Układ immunologiczny Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij U ssaków przeciwciała produkowane przez matkę mogą zostać przekazane potomstwu nie tylko w czasie życia płodowego, lecz także po urodzeniu. Zawarte w mleku matki przeciwciała klasy IgG mogą przedostać się przez nabłonek jelita do krwiobiegu niemowlęcia, ale przeciwciała klasy IgA są wchłaniane do enterocytów tylko w niewielkim stopniu, gdzie są następnie trawione. Selektywny transport przeciwciał umożliwia białko FcRn, składające się z dwóch niekowalencyjnie związanych łańcuchów: ciężkiego H oraz lekkiego L. Przechodzi ono modyfikacje potranslacyjne – do co najmniej jednego aminokwasu są dołączane reszty cukrowe. Białko FcRn pełni funkcję receptora na powierzchni błony enterocytu, a jego powinowactwo do przeciwciał jest zależne od pH środowiska. U młodych ssaków treść dwunastnicy i jelita czczego ma kwaśny odczyn, a więc niższy niż fizjologiczne pH krwi. Transport przeciwciał zilustrowano na poniższym schemacie. Na podstawie: M. Pyzik i inni, The Architect Behind the Immune and Nonimmune Functions of IgG and Albumin, „Journal of Immunlogy” 194, 2015, s. 4595–4603. (0–1) Wybierz i zaznacz makroelement, który może wejść w skład białka wyłącznie w wyniku modyfikacji potranslacyjnej. węgiel wodór azot tlen fosfor siarka (0–1) Na podstawie przedstawionych we wstępie do zadania informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka FcRn. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cechy budowy tego białka. (0–1) Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby powstał poprawny opis transportu przeciwciał przez komórkę nabłonka jelita z mleka matki do krwiobiegu niemowlęcia. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Przeciwciała dostają się z treści jelita niemowlęcia do wnętrza enterocytu na zasadzie (dyfuzji wspomaganej / endocytozy), a następnie wydostają się z niego do jego krwiobiegu w procesie (dyfuzji prostej / egzocytozy). (0–1) Wyjaśnij, dlaczego przez barierę jelitową do krwiobiegu niemowlęcia przedostają się wyłącznie przeciwciała klasy IgG, mimo że w mleku matki są zawarte także przeciwciała klasy IgA. W odpowiedzi uwzględnij rolę białka FcRn. Matura Maj 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 3. (4 pkt) Skład organizmów Enzymy Fizjologia roślin Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Oprócz 20 aminokwasów biogennych, wchodzących w skład białek wszystkich organizmów, w przyrodzie występują także inne aminokwasy, np. L-kanawanina. Występuje ona wyłącznie u roślin bobowatych, w ich nasionach, gdzie pełni funkcję magazynu azotu – makroelementu niezbędnego do syntezy wielu związków podczas kiełkowania nasion. L-kanawanina zabezpiecza również nasiona przed zjadaniem ich przez roślinożerne owady. Toksyczne działanie L-kanawaniny na owady wynika z jej podobieństwa strukturalnego do argininy – aminokwasu naturalnie występującego w białkach. Podczas syntezy białek w miejsca, gdzie powinna znaleźć się arginina, włączana bywa L-kanawanina, co zmienia liczbę i rodzaj oddziaływań między aminokwasami w łańcuchu polipeptydowym. Białka mające w swej strukturze L-kanawaninę wykazują niską aktywność biologiczną lub jej brak, co u owadów prowadzi do spowolnienia wzrostu larw, opóźnienia lub zakłócenia w przepoczwarczaniu. Większość owadów nasionożernych nie zjada nasion zawierających L-kanawaninę. Jednak larwy chrząszcza Caryedes brasiliensis, które żywią się wyłącznie nasionami tropikalnego pnącza z rodziny bobowatych (Dioclea megacarpa), mają zdolność do detoksykacji L-kanawaniny. Na podstawie: P. Staszek, A. Antosik, U. Krasuska, A. Gniazdowska, L-kanawanina – niebiałkowy aminokwas toksyczny dla zwierząt i roślin, „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa” 3(52), 2014. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego włączanie L-kanawaniny w miejsce argininy w czasie syntezy białek enzymatycznych prowadzi do powstawania enzymów o obniżonej aktywności katalitycznej. (0–1) Uzasadnij, że współżycie korzeni roślin bobowatych z bakteriami wiążącymi azot atmosferyczny ma znaczenie dla syntezy L-kanawaniny przez te rośliny. (0–1) Spośród wymienionych związków chemicznych wybierz i podkreśl nazwy tych zawierających atomy azotu. cytozyna celuloza cholesterol ATP ryboza (0–1) Wyjaśnij, jakie znaczenie adaptacyjne dla chrząszcza Caryedes brasiliensis ma zdolność do detoksykacji L-kanawaniny. Matura Maj 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 1. (3 pkt) Skład organizmów Ekspresja informacji genetycznej Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Prolaktyna, wydzielana przez gruczołową część przysadki mózgowej, jest jednołańcuchowym polipeptydem złożonym ze 199 aminokwasów, powstającym w wyniku odcięcia peptydu sygnałowego liczącego 28 aminokwasów. Na poniższym schemacie przedstawiono strukturę przestrzenną cząsteczki dojrzałej ludzkiej prolaktyny. Na podstawie: Konturek, Fizjologia człowieka, Wrocław 2013; Protein Data Bank, (0–1) Określ dominującą strukturę II-rzędową w cząsteczce dojrzałej ludzkiej prolaktyny. (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka – prolaktyny. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cech budowy tego białka. (0–1) Podaj całkowitą liczbę kodonów w mRNA stanowiącym matrycę podczas syntezy prolaktyny. Matura Maj 2020, Poziom podstawowy (Formuła 2007) - Zadanie 6. (3 pkt) Skład organizmów Układ pokarmowy i żywienie Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Związki osmotycznie czynne to takie, których obecność w roztworze jest przyczyną napływu wody do roztworu przez błony biologiczne. Takim związkiem jest np. laktoza. Prawie wszystkie niemowlęta i dzieci są zdolne do trawienia laktozy. U większości dorosłych nie występuje enzym laktaza, który katalizuje hydrolizę laktozy. U dorosłych z niedoborem laktazy, po spożyciu mleka krowiego w świetle jelita cienkiego gromadzi się laktoza, która nie jest wchłaniana z jelita cienkiego do krwi i przechodzi dalej do jelita grubego. a)Podaj nazwę grupy związków organicznych, do których należy laktoza. b)Wyjaśnij, dlaczego u osób spożywających mleko niedobór enzymu laktazy może być przyczyną wzdęć i biegunek. W odpowiedzi uwzględnij proces przeprowadzany przez bakterie jelitowe. c)Określ, w jaki sposób osobom z nietolerancją laktozy umożliwia się spożywanie produktów mlecznych. Matura Maj 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 2. (1 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące funkcji i właściwości wody są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Woda jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem, ponieważ naładowane cząsteczki substancji rozpuszczonej są przyciągane przez jej niepolarne cząsteczki. P F 2. Woda jest metabolitem wielu reakcji chemicznych – jest produktem fotosyntezy i substratem oddychania tlenowego. P F 3. Woda ma małe ciepło parowania, dzięki czemu możliwe jest pozbywanie się ciepła z organizmu. P F Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 99. (3 pkt) Skład organizmów Ekspresja informacji genetycznej Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono główne etapy ekspresji informacji genetycznej. Na podstawie: Solomon, Berg, Martin, Ville, Biologia. Warszawa 1996, s. 279. a)Korzystając z informacji podanych na rysunku i własnej wiedzy, oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Każda z nici DNA oraz nić mRNA zbudowane są z podobnych podjednostek chemicznych połączonych ze sobą za pomocą takich samych wiązań kowalencyjnych. 2. Dwuniciowy DNA oraz mRNA zbudowane są z nukleotydów purynowych i pirymidynowych, a stosunek ilościowy tych nukleotydów w obu kwasach wynosi 1 : 1. 3. Strukturę przestrzenną DNA i mRNA stabilizują wiązania wodorowe pomiędzy komplementarnymi zasadami azotowymi nukleotydów. b)Stosując oznaczenia literowe zasad azotowych, podaj kodon 2 i kodon 3 w mRNA oraz w nici matrycowej DNA. c)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Na podstawie przedstawionego schematu ekspresji informacji genetycznej można stwierdzić, że podczas transkrypcji trójkowy kod genetyczny ulega rozszyfrowaniu. podczas translacji dany kodon znajdujący się w DNA zostaje odczytany dwa razy. podczas transkrypcji – mimo zmiany zapisu informacji genetycznej – nie zmienia się jej sens. zmiana nukleotydu w danym kodonie powoduje zmianę jednego aminokwasu w białku. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 93. (2 pkt) Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Nukleozydy są związkami, które powstają przez połączenie zasady azotowej purynowej lub pirymidynowej z cukrem. Natomiast nukleozydy, do których zostaje dołączona reszta kwasu fosforowego, to nukleotydy. W kwasach nukleinowych, których monomerami są nukleotydy, cukrem jest ryboza lub deoksyryboza. Na schemacie przedstawiono nukleozydy z zasadami pirymidynowymi. Na podstawie: Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 168, 189. a)Podaj oznaczenie literowe nukleozydu, który w przedstawionej tu postaci nie występuje w kwasach nukleinowych organizmów żywych. Uzasadnij swój wybór. b)Korzystając ze wzoru, w którym ponumerowano atomy węgla w cząsteczce cukru, określ, w którym miejscu i jakim wiązaniem może przyłączyć się do tej cząsteczki reszta kwasu fosforowego i utworzyć nukleotyd. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 16. (5 pkt) Skład organizmów Budowa i funkcje komórki Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Kolagen jest zbudowany z trzech łańcuchów polipeptydowych. Każdy łańcuch składa się z powtarzającego się tripeptydu, mającego sekwencję Gly-X-Y, w którym Gly to glicyna, a X i Y mogą być jakimikolwiek aminokwasami, ale najczęściej: X – jest proliną, a Y – hydroksyproliną. Każdy łańcuch, zbudowany z ok. tysiąca aminokwasów, ma strukturę α-helisy. Trzy łańcuchy polipeptydowe (α-helisy), owijając się wokół siebie, tworzą trójniciową helisę wyższego rzędu, która jest utrzymywana głównie dzięki wiązaniom wodorowym powstającym między grupami aminowymi glicyn jednej helisy i grupami hydroksylowymi jednej z pozostałych helis. W stabilizowaniu struktury trójniciowej helisy biorą również udział grupy –OH hydroksyproliny. Na rysunku schematycznie przedstawiono biosyntezę kolagenu. Na podstawie: Pod redakcją T. Le, K. Krause, First Aid for the Basic Sciences General Principles, New York 2009, s. 127; Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 55–56. a)Korzystając z rysunku i swojej wiedzy, przedstaw etapy biosyntezy kolagenu. W tym celu uzupełnij tabelę, wpisując w odpowiednich rubrykach nazwę organellum, cyfrę oznaczającą proces (1–5) oraz rodzaj procesu, jaki w nim zachodzi. Nazwa organellum Cyfra oznaczająca proces Rodzaj procesu b)Na podstawie informacji zawartych w tekście przedstaw strukturę pierwszorzędową kolagenu, zapisując fragment łańcucha złożonego z dziewięciu aminokwasów. c)Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania. Przedstawiony na rysunku proces biosyntezy kolagenu zachodzi w komórkach tkanki łącznej płynnej – limfocytach. tkanki łącznej stałej – fibroblastach. tkanki mięśniowej – miocytach. wątroby – hepatocytach. d)Wiedząc, że podczas biosyntezy kolagenu (w procesie przyłączania grup –OH do proliny) jest niezbędny kwas askorbinowy, wyjaśnij, dlaczego niedobór witaminy C (kwasu askorbinowego) może powodować zmniejszenie szczelności naczyń krwionośnych. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 10. (4 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Poniżej przedstawiono wzory strukturalne trzech węglowodanów. Na podstawie: Campbell, Reece, Urry, Cain, Wasserman, Minorsky, Jackson, Biologia, Poznań 2013, s. 70. a)Na podstawie analizy przedstawionych wzorów i posiadanej wiedzy oceń prawdziwość informacji dotyczących budowy węglowodanów. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Cząsteczka monosacharydu zbudowana jest z co najmniej 3 atomów węgla. 2. W cząsteczce monosacharydu każdy atom węgla połączony jest z grupą hydroksylową. 3. Obecność polarnych grup hydroksylowych sprawia, że monosacharydy są hydrofobowe. b)Podaj przykład, innej niż przedstawiona powyżej, pentozy i określ jej biologiczne znaczenie. c)Każdemu z cukrów (I–III) przyporządkuj spośród A–D jego znaczenie dla organizmu roślinnego. Jest głównym materiałem energetycznym dla komórek. Stanowi związek wyjściowy do tworzenia cukrów bardziej złożonych. Wchodzi w skład kwasów nukleinowych. Stanowi materiał budulcowy ściany komórkowej roślin. d)Wyjaśnij, dlaczego cukry proste nie mogą być materiałem zapasowym w komórkach zwierząt. W odpowiedzi uwzględnij ich rozpuszczalność w wodzie. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 9. (1 pkt) Skład organizmów Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Monosacharydy i pewne disacharydy mają właściwości redukujące, ponieważ zawierają wolną grupę karbonylową (C=O), która utlenia się do grupy karboksylowej (COOH), redukując jednocześnie inny związek. Do wykrywania obecności cukrów redukujących służy odczynnik Benedicta o barwie niebieskiej. Cukry redukują CuSO4, znajdujący się w odczynniku, do Cu2O, który po podgrzaniu wytrąca się jako osad o różnym zabarwieniu (od zielonożółtego poprzez pomarańczowy do czerwonego), zależnie od ilości cukru redukującego w analizowanej próbie. W celu sprawdzenia właściwości redukujących disacharydów przeprowadzono następujące doświadczenie: Przygotowano cztery probówki, do których dodano: probówka I.– 2 ml 1% roztworu sacharozy probówka II. – 2 ml 1% roztworu maltozy probówka III. – 2 ml 1% roztworu laktozy probówka IV.– 2 ml wody destylowanej. Do każdej probówki dodano 1 ml odczynnika Benedicta i dokładnie wymieszano, a następnie wszystkie probówki wstawiono na 3 min do łaźni wodnej o temperaturze 70°C. Zaobserwowane wyniki doświadczenia zestawiono w tabeli. Próba Barwa odczynnika Benedicta I. sacharoza niebieska II. maltoza pomarańczowa III. laktoza pomarańczowa IV. woda destylowana niebieska Na podstawie analizy przedstawionych wyników sformułuj wniosek do przeprowadzonego doświadczenia. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 8. (2 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Wśród węglowodanów, w zależności od ich budowy, wyróżnia się monosacharydy – pojedyncze monomery, które mogą tworzyć większe cząsteczki: oligosacharydy (2–10 monomerów), oraz polisacharydy, zbudowane z więcej niż 10 monomerów. Na schemacie I przedstawiono reakcję kondensacji dwóch cząsteczek glukozy (monomeru), w wyniku której powstaje disacharyd, a na schemacie II – dwa disacharydy, z których każdy zbudowany z dwóch różnych monomerów. Na podstawie: Hames, Hooper, Biochemia. Krótkie wykłady, Warszawa 2002, s. 310. a)Podpisz powyższe wzory disacharydów w miejscach oznaczonych literami A–C. Ich nazwy wybierz spośród wymienionych. Nazwy disacharydów: sacharoza, celobioza, trehaloza, maltoza, laktoza. b)Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Między dwiema cząsteczkami glukozy podczas reakcji kondensacji powstało wiązanie kowalencyjne – glikozydowe. wodorowe – glikozydowe. kowalencyjne – estrowe. jonowe – glikozydowe. Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 7. (2 pkt) Skład organizmów Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Woda jest aktywnym związkiem nieorganicznym, którego polarne cząsteczki łączą się ze sobą za pomocą wiązań wodorowych. Cząsteczki wody mają zdolność do adhezji, czyli przylegania do innych substancji, oraz wzajemnego przyciągania się, czyli tzw. kohezji (spójności). Wiązania wodorowe ulegają zerwaniu pod wpływem energii cieplnej cząsteczek. Na schemacie przedstawiono wiązania wodorowe powstałe między cząsteczkami wody. Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008, s. 28. a)Określ, w którym zdaniu – A czy B – prawidłowo opisano rolę sił kohezji w transporcie wody w roślinie. Odpowiedź uzasadnij. Zapobiegają przerwaniu się słupa wody w naczyniach i cewkach ksylemu między korzeniem a liściem. Zapobiegają odrywaniu się nitek wody przewodzonej w ksylemie od ścian komórkowych naczyń. b)Wyjaśnij związek budowy cząsteczki wody z jej wysokim ciepłem parowania. Strony1 2 3 › » Biologia Zbiór Autorskich Zadań Maturalnych ze Wskazówkami i Odpowiedziami to seria książek z zadaniami, które reprezentują różnorodne zagadnienia i wymagania z Podstawy Programowej. Zawarte w Zbiorze zadania zostały opracowane na podstawie wieloletniej pracy dydaktycznej, zgodnie z zaleceniami Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Konstrukcja i poziom tych zadań odpowiadają standardom egzaminacyjnym, każde z nich mogłoby pojawić się w arkuszu maturalnym, ponieważ z podobnymi zadaniami maturzyści spotykają się co roku na egzaminie. Dzięki ich rozwiązywaniu, zamieszczonym wskazówkom i przykładowym odpowiedziom nauczysz się w poprawny sposób formułować własne odpowiedzi. Zbiór zawiera zadania: z informacjami źródłowymi, sprawdzające umiejętność planowania doświadczeń, interpretacji wyników i analizy statystycznej, wymagające logicznego myślenia i argumentacji oraz na wykazywanie zależności. W książce znajdują się liczne polecenia z czasownikiem operacyjnym "wyjaśnij", „uzasadnij” i zadania typu "prawda/fałsz", a także wskazówki do trudniejszych poleceń oraz proponowane odpowiedzi wraz z zasadami oceniania i uwagami. W 1. części Zbioru zawarte są zadania z zakresu chemicznych podstaw życia, komórki i metabolizmu, zebrane w dwa bloki: zadania powtórzeniowo-uzupełniające oraz przekrojowe zadania w formie wiązek tematycznych. Rozwiązywanie ich umożliwi sprawdzenie wiedzy i umiejętności przed maturą. Może również służyć jako ćwiczenie podczas przygotowywania się do sprawdzianów, czy Olimpiady Biologicznej, a także dla absolwentów, którzy chcą poprawiać wynik egzaminu. Książka ta stanowi jednocześnie uzupełnienie zagadnień, których często brakuje w podręcznikach szkolnych. Powyższy opis pochodzi od wydawcy. Tytuł: Biologia. Zbiór autorskich zadań maturalnych ze wskazówkami i odpowiedziami. Chemiczne podstawy życia. Komórka. Metabolizm. Część 1 Autor: Koliński Tomasz Wydawnictwo: Wydawnictwo A&K Język wydania: polski Język oryginału: polski Liczba stron: 200 Numer wydania: I Data premiery: 2021-11-02 Rok wydania: 2021 Forma: książka Wymiary produktu [mm]: 290 x 10 x 215 Indeks: 40177410 Prezentowane dane dotyczą zamówień dostarczanych i sprzedawanych przez empik. Zadania Rozwiązania Zadania + Rozwiązania 1 Matura Czerwiec 2022, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015, Zadanie 1. (3 pkt) Wolne żelazo jest toksyczne dla komórek i z tego powodu jest ono prawie u wszystkich organizmów magazynowane w cytoplazmie w postaci metaloproteiny – ferrytyny. Białko to składa się z 24 łańcuchów polipeptydowych. U kręgowców występują dwa rodzaje takich łańcuchów: ciężkie (H) i lekkie (L). We wnętrzu ferrytyny może gromadzić się do 4500 atomów żelaza w postaci związków mineralnych. W wysokich stężeniach ferrytyna występuje w wątrobie i nerkach. Na poniższym rysunku przedstawiono budowę zewnętrzną oraz przekrój przez cząsteczkę ludzkiej ferrytyny, zbudowanej wyłącznie z łańcuchów ciężkich. Kolorami oznaczono poszczególne łańcuchy polipeptydowe. Na podstawie: Berg, Tymoczko, L. Stryer, Biochemia, Warszawa 2009; J. Gałązka-Friedman, A. Friedman, Żelazo w neurodegeneracji, „Kosmos” 63, 2014; Na podstawie przedstawionych informacji określ najwyższą rzędowość struktury białka – ferrytyny. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do budowy ferrytyny. Uzupełnij poniższe zdania dotyczące znaczenia żelaza w organizmie człowieka tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Żelazo to istotny (mikroelement / makroelement) w organizmie człowieka, który wchodzi w skład (tyroksyny / hemoglobiny). Niedobór żelaza jest jedną z przyczyn (anemii / niedoczynności tarczycy). Które spośród podanych produktów spożywczych są bogatym źródłem żelaza w diecie człowieka? Zaznacz dwie odpowiedzi spośród podanych. A. mięso B. olej słonecznikowy C. wątroba drobiowa D. mleko E. owoce V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje, odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy […]. I. Budowa chemiczna organizmów. 4. Białka. Zdający: 3) wyróżnia peptydy (oligopeptydy, polipeptydy), białka proste i białka złożone; 5) opisuje strukturę 1-, 2-, 3- i 4-rzędową białek; 6) charakteryzuje wybrane grupy białek ([…] metaloproteiny). Zasady oceniania 1 pkt – za prawidłowe określenie, że ferrytyna jest białkiem o strukturze czwartorzędowej wraz z poprawnym uzasadnieniem, odnoszącym się do występowania więcej niż jednego łańcucha polipeptydowego. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania Białka o strukturze IV-rzędowej składają się z więcej niż jednego polipeptydu, a w skład ferrytyny wchodzą aż 24 łańcuchy, a więc ferrytyna jest białkiem o strukturze IV-rzędowej. IV-rzędowa, bo składa się z wielu łańcuchów należących do dwóch rodzajów: H i L. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. I. Budowa chemiczna organizmów. 1. Zagadnienia ogólne. Zdający: 2) […] wyróżnia makro- i mikroelementy i omawia znaczenie […] wybranych mikroelementów ([…] Fe […]). 4. Białka. Zdający: 6) charakteryzuje wybrane grupy białek ([…] metaloproteiny). Zasady oceniania 1 pkt – za podkreślenie właściwych określeń w trzech nawiasach. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie Żelazo to istotny (mikroelement / makroelement) w organizmie człowieka, który wchodzi w skład (tyroksyny / hemoglobiny). Niedobór żelaza jest jedną z przyczyn (anemii / niedoczynności tarczycy). I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy. II. Pogłębianie wiadomości dotyczących […] funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności […]. V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. 4. Układ pokarmowy i przebieg procesów trawiennych. Zdający: 2) podaje źródła […] składników pokarmowych […] ze szczególnym uwzględnieniem […] soli mineralnych […]. Zasady oceniania 1 pkt – za wskazanie obydwu właściwych odpowiedzi. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie A, C 2 Matura Czerwiec 2022, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015, Zadanie 2. (5 pkt) Synteza fosfolipidów budujących błony biologiczne zachodzi dzięki enzymom związanym z cytozolową warstwą błony siateczki śródplazmatycznej. Część z nowopowstałych cząsteczek fosfolipidów jest następnie przenoszona z warstwy cytozolowej do warstwy niecytozolowej błony. Ten proces zachodzi dzięki flipazom – enzymom przenoszącym między warstwami błony tylko fosfolipidy o określonej budowie chemicznej. Enzymy występujące we wnętrzu aparatu Golgiego glikozylują fosfolipidy, tzn. przyłączają do ich cząsteczek grupy cukrowe. Nie ma jednak enzymów, które przenoszą glikolipidy między dwiema warstwami błony. Węglowodany wchodzące w skład glikolipidów tworzą na powierzchni komórek zwierzęcych warstwę zwaną glikokaliksem. Może ona być o wiele grubsza niż sama dwuwarstwa lipidowa. Na rysunku przedstawiono oderwanie się pęcherzyka błonowego od błony aparatu Golgiego i jego fuzję z błoną komórkową. Na podstawie: B. Alberts i in., Podstawy biologii komórki, Warszawa 2016. Na podstawie przedstawionych informacji podaj dwie przyczyny różnic w składzie nieglikozylowanych fosfolipidów w dwóch warstwach błon biologicznych. Wyjaśnij, w jaki sposób glikolipidy syntetyzowane w wewnętrznej błonie aparatu Golgiego dostają się do zewnętrznej warstwy błony komórkowej. Oceń, czy poniższe informacje dotyczące błon w komórce są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Dwie warstwy błon biologicznych różnią się od siebie składem fosfolipidów, ale mają taki sam skład glikolipidów. P F 2. W wyniku fuzji pęcherzyka z błoną komórkową warstwa błony zwrócona do wnętrza pęcherzyka staje się warstwą cytozolową błony komórkowej. P F 3. Glikokaliks stanowi warstwę ochronną błony komórkowej komórek zwierzęcych. P F IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje, selekcjonuje […] i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. II. Budowa i funkcjonowanie komórki. Zdający: 2) opisuje błony komórki, wskazując na związek między budową a funkcją pełnioną przez błony. Zasady oceniania 2 pkt – za prawidłowe podanie dwóch przyczyn różnic w składzie nieglikozylowanych fosfolipidów w błonach biologicznych: 1) związanie enzymów wytwarzających fosfolipidy tylko z warstwą zewnętrzną oraz 2) selektywność flipaz. 1 pkt – za prawidłowe podanie jednej przyczyny. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązanie 1. Synteza fosfolipidów odbywa się wyłącznie na zewnętrznej (cytozolowej) warstwie błony ER. 2. Flipazy przenoszą do warstwy niecytozolowej tylko określony rodzaj cząsteczek fosfolipidów. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje […], wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje […] i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł […]. II. Budowa i funkcjonowanie komórki. Zdający: 2) opisuje błony komórki, wskazując na związek między budową a funkcją pełnioną przez błony. Zasady oceniania 1 pkt – za prawidłowe wyjaśnienie, uwzględniające zachowanie orientacji poszczególnych warstw błony względem cytozolu podczas transportu pęcherzykowego. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania Glikolipidy są syntetyzowane w warstwie niecytozolowej błony i pozostają w niej podczas odrywania się pęcherzyków od aparatu Golgiego, a następnie fuzji tych pęcherzyków z błoną komórkową. Glikolipidy są transportowane w wewnętrznej błonie pęcherzyków odrywających się od aparatu Golgiego. Podczas fuzji pęcherzyka z błoną komórkową wewnętrzna warstwa błony pęcherzyka łączy się z zewnętrzną warstwą błony komórkowej. Pęcherzyki odłączane od aparatu Golgiego mają takie samo ułożenie glikolipidów jak w błonie tego aparatu (grupy cukrowe skierowane do środka). Łączenie się tych pęcherzyków z błoną komórkową skutkuje wystawieniem grup cukrowych na zewnątrz komórki. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] komentuje informacje, odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający […] selekcjonuje, porównuje […] informacje pozyskane z różnorodnych źródeł […]. II. Budowa i funkcjonowanie komórki. Zdający: 2) opisuje błony komórki, wskazując na związek między budową a funkcją pełnioną przez błony. Zasady oceniania 2 pkt – za poprawną ocenę trzech stwierdzeń. 1 pkt – za poprawną ocenę dwóch stwierdzeń. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie 1. – F, 2. – F, 3. – P. 3 Matura Czerwiec 2022, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015, Zadanie 3. (2 pkt) Gorczyca biała (Sinapis alba) to uprawiana w Polsce roślina zielna z rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Liczba chromosomów w komórkach somatycznych gorczycy wynosi 2n = 24. W nasionach gorczycy białej występuje związek organiczny – synalbina, z której w wyniku hydrolizy uwalniają się olejki gorczyczne. Związki te hamują kiełkowanie i wzrost siewek niektórych innych gatunków roślin. W czasie owocowania gorczyca biała jest rośliną trującą dla zwierząt, np. u koni i bydła olejki gorczyczne powodują stany zapalne błon śluzowych. Na podstawie: B. Sawicka, E. Kotiuk, Gorczyce jako rośliny wielofunkcyjne, „Acta Sci. Pol., Agricultura” 6(2), 2007. Oceń, czy dokończenia poniższego zdania są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. Wytwarzanie olejków gorczycznych jest przystosowaniem 1. do konkurencji z innymi gatunkami roślin. P F 2. do ochrony przed roślinożercami. P F Uzupełnij tabelę – wpisz liczbę chromosomów znajdujących się w komórkach podanych struktur owocu gorczycy. Nazwa struktury Liczba chromosomów w komórce owocnia zarodek nasienia bielmo wtórne V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. VII. Ekologia. 3. Zależności międzygatunkowe. Zdający: 2) przedstawia skutki konkurencji międzygatunkowej w postaci […] wypierania jednego gatunku z części jego areału przez drugi. IX. Ewolucja. 2. Dobór naturalny. Zdający: 2) […] omawia skutki doboru w postaci powstawania adaptacji u organizmów. Zasady oceniania 1 pkt – za poprawną ocenę dwóch stwierdzeń. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie 1. – P, 2. – P. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje […] i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 8. Rośliny – rozmnażanie się. Zdający: 3) przedstawia powstawanie gametofitów męskiego i żeńskiego, zapłodnienie komórki jajowej oraz rozwój […] nasienia u rośliny okrytonasiennej. Zasady oceniania 1 pkt – za wpisanie prawidłowej liczby chromosomów występujących w podanych strukturach. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie Nazwa struktury Liczba chromosomów w komórce owocnia 24 zarodek nasienia 24 bielmo wtórne 36 Uwaga: Nie uznaje się podania jedynie ploidalności komórek, np.: 2n, 3n. 4 Matura Czerwiec 2022, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015, Zadanie 4. (1 pkt) Na zdjęciu przedstawiono fragment przekroju poprzecznego przez młody pęd jesionu (Fraxinus sp.) obserwowany w mikroskopie świetlnym. Podczas przygotowywania preparatu cytoplazma żywych komórek uległa zniszczeniu, ale są widoczne jej pozostałości. Na podstawie: Która tkanka tworzy warstwę oznaczoną na schemacie literą X? Zaznacz odpowiedź spośród podanych, a następnie podaj dwie widoczne na zdjęciu cechy budowy tej tkanki, które umożliwiły jej identyfikację. A. łyko B. sklerenchyma C. korek D. kolenchyma III. Pogłębianie znajomości metodyki badań biologicznych. Zdający […] formułuje wnioski z przeprowadzonych obserwacji i doświadczeń. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje, selekcjonuje […] informacje pozyskane z różnorodnych źródeł […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy […]; przedstawia związki między strukturą a funkcją na różnych poziomach organizacji życia. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 6. Rośliny – budowa i funkcje tkanek i organów. Zdający: 1) przedstawia charakterystyczne cechy budowy tkanek roślinnych ([…] wzmacniającej […]), identyfikuje je na rysunku (schemacie, preparacie mikroskopowym, fotografii itp.) […]. Zasady oceniania 1 pkt – za wybór kolenchymy oraz podanie charakterystycznej dla niej kombinacji cech budowy: 1) obecność cytoplazmy i 2) zgrubiałe ściany komórkowe. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązanie D. kolenchyma 1. komórki zawierają cytoplazmę (żywe komórki) 2. zgrubiałe ściany komórkowe Uwaga: Uznaje się odpowiedzi odnoszące się wyłącznie do zgrubiałych ścian komórkowych pod warunkiem, że prawidłowo został opisany charakter tych zgrubień, np.: „1. zgrubiałe ściany komórkowe, 2. zgrubienia występują w kątach ścian”. 5 Matura Czerwiec 2022, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015, Zadanie 5. (1 pkt) Której struktury nie można zaobserwować w mikroskopie świetlnym ze względu na jej zbyt małe wymiary? Zaznacz odpowiedź spośród podanych. A. chloroplast B. rybosom C. wakuola D. amyloplast III. Pogłębienie znajomości metodyki badań biologicznych. Zdający […] planuje […] obserwacje […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy. II. Budowa i funkcjonowanie komórki. Zdający: 1) wskazuje poszczególne elementy komórki na […] zdjęciu mikroskopowym […]. Zasady oceniania 1 pkt – za wybór właściwej struktury komórkowej – rybosom. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie B. rybosom 6 Matura Czerwiec 2022, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015, Zadanie 6. (3 pkt) Na poniższym schemacie przedstawiono wartości w megapaskalach (MPa) potencjału wody w glebie i w różnych organach rośliny lądowej. Na podstawie: Przy jakiej wartości potencjału wody w atmosferze transpiracja w przedstawionej roślinie będzie zachodzić najwolniej? Zaznacz odpowiedź spośród podanych, a następnie uzasadnij odpowiedź. A. –10 MPa B. –20 MPa C. –60 MPa D. –100 MPa Uzasadnienie: Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące transportu wody u roślin są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. 1. Utrzymanie siły ssącej liści wymaga nakładu energii pochodzącej z przemian metabolicznych. P F 2. Spadek wilgotności powietrza prowadzi do zwiększenia intensywności transpiracji. P F 3. Duże zasolenie roztworu glebowego jest przyczyną tzw. suszy fizjologicznej. P F V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje, […] wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 7. Rośliny – odżywianie się. Zdający: 2) określa sposób pobierania wody i soli mineralnych oraz mechanizmy transportu wody (potencjał wody […]). Zasady oceniania 1 pkt – za wybór odpowiedzi A oraz poprawne uzasadnienie, odnoszące się do najwyższej wilgotności powietrza lub odnoszące się do najmniejszej różnicy potencjałów wody między wnętrzem liści rośliny a atmosferą. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania A, ponieważ przy tej wartości wilgotność powietrza jest najwyższa. A, bo w tej sytuacji jest największa wilgotność powietrza i parowanie z liści będzie zachodzić najwolniej. A, ponieważ różnica potencjałów między liściem a atmosferą jest najmniejsza. A, im niższa wartość potencjału wody w atmosferze, tym intensywniej zachodzi transpiracja, bo różnica potencjału między rośliną a atmosferą jest większa. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach życia. Zdający […] wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 7. Rośliny – odżywianie się. Zdający: 2) określa sposób pobierania wody i soli mineralnych oraz mechanizmy transportu wody (potencjał wody, transpiracja, siła ssąca liści […]). Zasady oceniania 2 pkt – za poprawną ocenę trzech stwierdzeń. 1 pkt – za poprawną ocenę dwóch stwierdzeń. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie 1. – F, 2. – P, 3. – P. 7 Matura Czerwiec 2022, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015, Zadanie 7. (2 pkt) Cebule tulipanów zimują w gruncie, a wiosną wyrastają z nich liście asymilacyjne i kwiaty. Ogławianie cebulowych roślin ozdobnych jest zabiegiem pielęgnacyjnym polegającym na usuwaniu przekwitniętych kwiatów, ale pozostawianiu liści asymilacyjnych aż do ich zaschnięcia. Latem rośliny wchodzą w stan spoczynku. Aby uzyskać większe cebule, producenci cebul tulipanów ogławiają rośliny już na początku ich kwitnienia. Na poniższej ilustracji przedstawiono pokrój rośliny nieogłowionej i ogłowionej oraz budowę jej cebuli. Uwaga: Nie zachowano proporcji wielkości struktur. Na podstawie: Wyjaśnij, dlaczego ogławianie tulipanów skutkuje zwiększeniem masy cebul tych roślin. Podaj nazwę organu rośliny, którego modyfikacją jest piętka cebuli. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] wyjaśnia zależności przyczynowo- -skutkowe […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 5. Rośliny lądowe. Zdający: 2) wskazuje cechy charakterystyczne […] roślin […] okrytonasiennych, opisuje zróżnicowanie budowy ich ciała, wskazując poszczególne organy i określając ich funkcje. 7. Rośliny – odżywianie się. Zdający: 4) wskazuje drogi, jakimi do liści docierają substraty fotosyntezy i jakimi produkty fotosyntezy rozchodzą się po roślinie. 8. Rośliny – rozmnażanie się. Zdający: 3) przedstawia […] rozwój […] nasienia u rośliny okrytonasiennej. Zasady oceniania 1 pkt – za prawidłowe wyjaśnienie, uwzględniające ograniczenie transportu asymilatów do kwiatów, owoców lub nasion oraz wynikającą z tego możliwość odkładania większej ilości związków zapasowych w cebuli. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania Ogławianie roślin cebulowych pozwala na ograniczenie transportu asymilatów do owoców i nasion oraz zwiększenie transportu asymilatów z liści do cebul. Większa zawartość materiałów zapasowych dostarczanych do cebul zwiększa ich wielkość. Ogławianie roślin cebulowych pozwala na zwiększenie transportu asymilatów z liści do cebul, co wpływa pozytywnie na ich rozwój. Jest to możliwe dlatego, że roślina nie gromadzi zasobów w nasionach. Gdy ogłowi się tulipana, substancje odżywcze, które byłyby zużyte do wytworzenia kwiatów, będą magazynowane w liściach spichrzowych rośliny, przez co cebula tulipana zwiększy swoje rozmiary. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia związki między strukturą a funkcją na różnych poziomach organizacji życia […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 6. Rośliny – budowa i funkcje tkanek i organów. Zdający: 4) opisuje modyfikacje organów roślin ([…] łodygi) […]. Zasady oceniania 1 pkt – za określenie, że piętka jest zmodyfikowaną łodygą. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie Łodyga Uwaga: Nie uznaje się odpowiedzi „pęd”, ponieważ to pojęcie odnosi się do łodyg wraz z występującymi na nich innymi organami. 8 Matura Czerwiec 2022, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015, Zadanie 8. (6 pkt) Foka Weddella (Leptonychotes weddellii), zwana też weddelką, ma w porównaniu z człowiekiem proporcjonalnie mniejsze płuca oraz dwukrotnie większą niż człowiek objętość krwi w przeliczeniu na kilogram masy ciała. Duże stężenie mioglobiny w mięśniach oraz zmniejszone zużycie tlenu i energii podczas nurkowania pozwalają jej na długotrwałe przebywanie pod wodą. Przed nurkowaniem wykonuje ona przeważnie wydech i nie zanurza się z pełnymi płucami. Podczas zanurzania się jej płuca zmniejszają swą objętość, a na dużych głębokościach – zapadają się. Weddelka ma również nieproporcjonalnie dużą śledzionę, w której magazynowana jest utlenowana krew. U fok i innych ssaków nurkujących w początkowej fazie zanurzania uaktywniają się fizjologiczne mechanizmy nazywane odruchem nurkowania: akcja serca ulega spowolnieniu, a tempo metabolizmu spada o około 20%. Na wykresie przedstawiono zmiany dopływu krwi do głównych narządów weddelki podczas nurkowania. Na podstawie: K. Schmidt-Nielsen, Fizjologia zwierząt Adaptacja do środowiska, Warszawa 2008; Biologia, pod red. Campbella, Poznań 2016. Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące przepływu krwi przez główne narządy u weddelki są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. 1. W porównaniu z innymi narządami zaobserwowano niewielkie zmiany w dopływie krwi do mózgu podczas nurkowania. P F 2. Dopływ krwi do przedsionków i komór serca podczas nurkowania zmniejsza się w przybliżeniu o jedną trzecią. P F Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Wraz ze wzrostem głębokości zanurzenia weddelki (wzrasta / maleje) ciśnienie zewnętrzne, co jest przyczyną zapadania się jej płuc. Zmniejszenie pojemności płuc (zmniejsza / zwiększa) siłę wyporu działającą na ciało weddelki, co ułatwia nurkowanie. Gdy weddelka rozpoczyna nurkowanie, przepływ krwi przez poszczególne narządy (zmienia się / pozostaje niezmieniony), a magazynowanie tlenu w mięśniach jest możliwe dzięki obecności w nich białka (mioglobiny / hemoglobiny). Wykaż, że ograniczony dopływ krwi do niektórych narządów weddelki pozwala na wydłużenie jej czasu nurkowania. Wykaż, że duża śledziona ułatwia weddelce nurkowanie. Określ przyczynę ograniczonego dopływu krwi do przepony u weddelki podczas nurkowania. W odpowiedzi uwzględnij funkcję przepony w organizmie. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 13. Porównanie struktur zwierząt odpowiedzialnych za realizację różnych czynności życiowych. Zdający: 8) wykazuje związek między budową układu krwionośnego a jego funkcją u poznanych grup zwierząt. Zasady oceniania 1 pkt – za poprawną ocenę dwóch stwierdzeń. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie 1. – P, 2. – F. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje, odnosi się krytycznie do przedstawionych informacji, wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […]. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje […] i przetwarza informacje pozyskane z różnych źródeł […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 13. Porównanie struktur zwierząt odpowiedzialnych za realizację różnych czynności życiowych. Zdający: 8) wykazuje związek między budową układu krwionośnego a jego funkcją u poznanych grup zwierząt; 10) na przykładzie poznanych zwierząt określa sposoby wymiany gazowej i wymienia służące jej narządy (układy). Zasady oceniania 2 pkt – za podkreślenie czterech poprawnych określeń. 1 pkt – za podkreślenie trzech poprawnych określeń. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie Wraz ze wzrostem głębokości zanurzenia weddelki (wzrasta / maleje) ciśnienie zewnętrzne, co jest przyczyną zapadania się jej płuc. Zmniejszenie pojemności płuc (zmniejsza / zwiększa) siłę wyporu działającą na ciało weddelki, co ułatwia nurkowanie. Gdy weddelka rozpoczyna nurkowanie, przepływ krwi przez poszczególne narządy (zmienia się / pozostaje niezmieniony), a magazynowanie tlenu w mięśniach jest możliwe dzięki obecności w nich białka (mioglobiny / hemoglobiny). V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje […], wyjaśnia zależności przyczynowo- -skutkowe […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne; przedstawia i wyjaśnia zależności między organizmem a środowiskiem […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów 13. Porównanie struktur zwierząt odpowiedzialnych za realizację różnych czynności życiowych. Zdający: 8) wykazuje związek między budową układu krwionośnego a jego funkcją u poznanych grup zwierząt. Zasady oceniania 1 pkt – za prawidłową odpowiedź, uwzględniającą wolniejsze zużycie tlenu podczas nurkowania. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania Występowanie odruchu nurkowania pozwala na zmniejszenie tempa zużycia tlenu, co warunkuje wydłużenie okresu przebywania weddelki pod wodą. Może to wydłużyć czas nurkowania weddelki, ponieważ dzięki temu takie narządy jak trzustka, wątroba, czy mięśnie szkieletowe, zużywają mniej tlenu, który jest konieczny do prawidłowego działania mózgu. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje […], wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia związki między strukturą a funkcją na różnych poziomach organizacji życia […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 13. Porównanie struktur zwierząt odpowiedzialnych za realizację różnych czynności życiowych. Zdający: 8) wykazuje związek między budową układu krwionośnego a jego funkcją u poznanych grup zwierząt. Zasady oceniania 1 pkt – za poprawne wykazanie, że duża śledziona ułatwia weddelce antarktycznej nurkowanie, uwzględniające magazynowanie natlenowanej krwi. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania Weddelka antarktyczna ma bardzo dużą śledzionę, która magazynuje natlenowaną krew, uwalnianą do krwiobiegu podczas nurkowania. Duża śledziona pozwala weddelce na zmagazynowanie dużej ilości natlenowanej krwi, która podczas nurkowania dostarcza dużą ilość tlenu do tkanek zwierzęcia. Śledziona jest magazynem krwi, która może zostać wprowadzona do krwiobiegu w celu uniknięcia niedotlenienia. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia i komentuje informacje, […] wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający […] przedstawia związki między strukturą a funkcją na różnych poziomach organizacji życia […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 13. Porównanie struktur zwierząt odpowiedzialnych za realizację różnych czynności życiowych. Zdający: 10) na przykładzie poznanych zwierząt określa sposoby wymiany gazowej i wymienia służące jej narządy (układy). Zasady oceniania 1 pkt – za prawidłowe określenie przyczyny ograniczonego przepływu krwi do przepony, uwzględniające jej rolę w wentylacji płuc, która jest zahamowana podczas nurkowania. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania Przepona u ssaków umożliwia wentylację płuc. Weddelka antarktyczna podczas nurkowania nie wykonuje wdechów i wydechów, a więc przepona nie wykonuje wtedy pracy, i dlatego dostarczanie dużej ilości krwi do tego narządu nie jest konieczne. Przepona jest niezbędna do wentylacji płuc i nie jest używana pod powierzchnią wody, przez co zapotrzebowanie na tlen z krwi w tym narządzie spada praktycznie do zera. Przepona służy do wentylacji płuc, a to nie jest potrzebne pod wodą. 9 Matura Czerwiec 2022, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015, Zadanie 9. (4 pkt) Obecnie uważa się, że glista ludzka i świńska należą do tego samego gatunku – Ascaris lumbricoides. Glista ta pasożytuje w jelicie cienkim swego żywiciela, wywołując chorobę zwaną glistnicą. Wydalone wraz z kałem zapłodnione jaja pasożyta rozwijają się w glebie – tworzy się wtedy w jajach pierwsza postać larwalna, a po linieniu kolejna, i w ten sposób jaja dojrzewają do postaci inwazyjnej. Wykazano, że jajo może zachować żywotność w środowisku przez kilka lat. Zarażenie następuje przez zjedzenie jaj inwazyjnych, z których w jelicie cienkim wykluwają się larwy. Larwy wraz z krwią wędrują do płuc. W pęcherzykach płucnych dwukrotnie linieją, skąd przez drogi oddechowe wracają do układu pokarmowego, by ponownie umiejscowić się w jelicie cienkim, gdzie glisty osiągają dojrzałość płciową. Na podstawie: T. Kłapeć, A. Cholewa, Zagrożenia dla zdrowia związane ze stosowaniem nawozów organicznych i organiczno-mineralnych, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 18(2), 2012. Korzystając ze schematu przedstawiającego układ krwionośny człowieka, uporządkuj drogę larw glisty ludzkiej. Wpisz w tabelę kolejne numery tak, aby przedstawiały one wędrówkę larw z jelita cienkiego do płuc. jelito cienkie 1 żyła główna dolna żyła wrotna serce żyła wątrobowa tętnice płucne naczynia krwionośne wątroby płuca 8 Na podstawie: Wykaż, że podczas wędrówki w organizmie człowieka larwy glisty ludzkiej uszkadzają śródbłonek naczyń włosowatych płuc. Wyjaśnij, dlaczego jaja A. lumbricoides stanowią zagrożenie dla potencjalnego żywiciela dopiero po pewnym czasie od ich złożenia. Na podstawie tekstu wykaż, że stosowanie odchodów świń jako naturalnego nawozu może przyczynić się do rozwoju glistnicy u ludzi. II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności [….]. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje […], porównuje i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł […]. V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. 6. Układ krwionośny. Zdający: 3) przedstawia krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 11. Zwierzęta bezkręgowe. Zdający: 4) na podstawie schematów opisuje przykładowe cykle rozwojowe: […] nicieni pasożytniczych – glista ludzka […]. Zasady oceniania 1 pkt – za poprawne ustalenie kolejności narządów i naczyń krwionośnych, którymi larwy glisty wędrują z jelita cienkiego do płuc. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie jelito cienkie 1 żyła główna dolna 5 żyła wrotna 2 serce 6 żyła wątrobowa 4 tętnice płucne 7 naczynia krwionośne wątroby 3 płuca 8 V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający objaśnia […] informacje […], wyjaśnia zależności przyczynowo-skutkowe […]. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje […], porównuje i przetwarza informacje pozyskane z różnorodnych źródeł […]. II. Pogłębienie wiadomości dotyczących budowy i funkcjonowania organizmu ludzkiego. Zdający objaśnia funkcjonowanie organizmu ludzkiego na różnych poziomach złożoności [….]. V. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka. 6. Układ krwionośny. Zdający: 3) przedstawia krążenie krwi w obiegu płucnym i ustrojowym […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów 11. Zwierzęta bezkręgowe. Zdający: 4) na podstawie schematów opisuje przykładowe cykle rozwojowe: […] nicieni pasożytniczych – glista ludzka […]. Zasady oceniania 1 pkt – za poprawne wykazanie, że podczas wędrówki w organizmie człowieka larwy glisty ludzkiej uszkadzają śródbłonek naczyń włosowatych, uwzględniające przechodzenie larw z krwiobiegu płucnego do pęcherzyków płucnych. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania W czasie wędrówki w organizmie człowieka larwy przedostają się z krwiobiegu do płuc, powodując uszkodzenie włosowatych naczyń krwionośnych, oplatających pęcherzyki płucne. Pęcherzyki płucne otoczone są siecią naczyń włosowatych, którymi wędrują larwy glisty. Aby dostać się z krwiobiegu do płuc, larwy glisty muszą uszkodzić śródbłonek naczyń włosowatych. Aby dostać się z krwi do światła pęcherzyków płucnych larwy glisty ludzkiej muszą przebić się przez śródbłonek naczyń włosowatych płuc. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] wyjaśnia zależności przyczynowo- -skutkowe […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […] organizmy, przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 11. Zwierzęta bezkręgowe. Zdający: 4) na podstawie schematów opisuje przykładowe cykle rozwojowe: […] nicieni pasożytniczych – glista ludzka […]. Zasady oceniania 1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające konieczność rozwoju larw (inwazyjnych) w jajach. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania Jaja glisty ludzkiej wymagają czasu, aby rozwinęły się w nich inwazyjne postaci larw. Aby jajo przekształciło się do postaci inwazyjnej muszą być sprzyjające warunki wilgotności i temperatury, które umożliwią wytworzenie się pierwszej postaci larwalnej, a po linieniu kolejnej, co jest konieczne do kontynuowania cyklu rozwojowego pasożyta wewnątrz organizmu gospodarza. Dlatego, że w złożonych jajach nie ma postaci larwy inwazyjnej. Jej rozwój wymaga czasu i odpowiednich warunków środowiska zewnętrznego. V. Rozumowanie i argumentacja. Zdający […] wyjaśnia zależności przyczynowo- -skutkowe […]. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Zdający opisuje […], przedstawia i wyjaśnia procesy i zjawiska biologiczne; przedstawia i wyjaśnia zależności między organizmem a środowiskiem […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 11. Zwierzęta bezkręgowe. Zdający: 4) na podstawie schematów opisuje przykładowe cykle rozwojowe: […] nicieni pasożytniczych – glista ludzka […]. Zasady oceniania 1 pkt – za prawidłowe wykazanie, że stosowanie odchodów świń jako naturalnego nawozu może przyczynić się do rozwoju glistnicy u ludzi, uwzględniające możliwość zarażenia się glistnicą zarówno świni, jak i człowieka. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Przykładowe rozwiązania Nawożenie pól, łąk i ogrodów obornikiem uzyskanym podczas chowu świń, w którym znajdują się jaja glisty, może doprowadzić do wzrostu zachorowalności ludzi na glistnicę, ponieważ glista ludzka i glista świńska należą do tego samego gatunku i możliwy jest ich rozwój zarówno w organizmie człowieka, jak i świni. Świnie mogą być żywicielami Ascaris lumbricoides, wskutek czego w ich kale mogą się znaleźć jaja tej glisty. Nawożenie roślin takimi odchodami może sprawić, że na plonach znajdą się postaci inwazyjne A. lumbricoides, które może spożyć człowiek. W odchodach świń mogą znajdować się jaja glisty. Ponieważ glista ludzka i świńska należą do tego samego gatunku, to mogą rozwijać się zarówno w organizmie świń, jak i człowieka. 10 Matura Czerwiec 2022, Poziom Rozszerzony (Arkusze CKE), Formuła od 2015, Zadanie 10. (1 pkt) Które z przedstawionych stawonogów należą do pajęczaków? Zaznacz odpowiedzi spośród podanych. I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach życia. Zdający […] rozpoznaje organizmy […]. IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Zdający odczytuje selekcjonuje, porównuje […] informacje […]. IV. Przegląd różnorodności organizmów. 11. Zwierzęta bezkręgowe. Zdający: 7) rozróżnia skorupiaki, pajęczaki i owady […]. Zasady oceniania 1 pkt – za wybór obydwu prawidłowych odpowiedzi. 0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi. Rozwiązanie A, B

chemiczne podstawy życia zadania maturalne